18 Ocak 2012 Çarşamba

Termik Röle

Kumanda sistemlerinde kullanılan termik aşırı akım rölelerinin açma karakteristiği gecikmelidir ve sigortanınkine benzer.Küçük hata akımlarında uzun bir sürede büyük hata akımlarında ise çok kısa bir sürede devreyi açarak koruma sağlar.

Termik röleler yalnız başlarına kullanılmaz.Devre akımının kontrol edildiği kontaktör ve sigorta sistemi ile birlikte kullanılır.


Şekildende görüldüğü gibi termik röle ana akım yoluna seri bağlanır.Tüketicinin çekmiş olduğu akım sürekli kontrol edilir.Termik röle elektrik akımının ısı etkisi ile çalışır.Bu amaçla rölenin içinde ısıya duyarlı bimetal çubuklar bulunur.

Bimetal çubuk,ısı karşısında uzama katsayıları farklı olan iki madeni şeridin perçin veya kaplama yoluyla birbirlerinden ayrılmayacak şekilde üst üste tespit edilmesiyle oluşturulur.Madeni şeritlerin uzama katsayıları farklı olduğu için ısı karşısında metal çubuk eğilir.Bu eğilmeden yararlanarak bir kontağın açılması sağlanır.Çubuk soğuduğunda başlangıç konumuna geri gelir ve yeniden çalışmaya hazır olur.

Termik aşırı akım röleleri aşırı yük bölgelerinde belirli bir gecikme ile çalışarak yük akımını keser,sigortalar ise bir devrenin korunmasında ayarlama olanağı olmayan ve yanlız bir akım değerine göre ayarlanmış röle gibi çalışırlar.Sigorta koruma görevini belirli bir akım değeri için yerine getirirken termik röle belirli bir ayar bölgesi içinde ihtiyaca uygun bir şekilde ayarlanan akım değerine bağlıdır.

Elektrik motorlarının ilk hareketi sırasında,frenleme anlarında veya izin verilen aşırı yük durumlarından doğabilecek kısa süreli aşırı akım çekilmesi gibi durumlar haricinde izin verilen sınır akımları aşıldığı anda ana akım yolu kesilerek sistemin enerjisiz kalması sağlanmalıdır.Bu kontrol termik röle ile sağlanabilir.

Termik aşırı akım röleleri aşırı akıma karşı görev yapar,kısa devreye karşı koruma yapmak için yeterince çabuk devreyi açmaz.Bu nedenle termik röle ve koruduğu devre ayrıca kısa devreye karşı korunmalıdır.Sigortalar kısa devrelerde süratli bir şekilde görev yapar.Devre kısa devre akımlarına daha çabuk cevap veren sigorta ve manyetik açıcılar ile korunarak termik rölelerinde zarar görmesi engellenmiş olur.Burada dikkat edilecek husus;sigortanın devreyi açma akım değeri,rölenin zarar görebileceği akım değerinden daha düşük bir değerde seçilmelidir.

Standart Bara Akım Değerleri

Sistemde kullanılan transformatörün gücüne göre baralardan geçebilecek akım değerleri aşağıdaki tabloda mevcuttur.


Bakır Baralarda Devamlı Yükleme Akımları

Büyütmek için resimin üzerine tıklayınız

45 santigrad derece ortam sıcaklığında dikdörtgen kesitli bakır baralarda müsade edilen akım taşıma kapasiteleri

Faz İletkenleri İle Gövde Arası Yalıtkanlık Direncini Ölçmek

Bu test yapılırken pano kesinlikle enerji altında olmamalıdır.


Devrede enerji taşıyan iletkenler ile pano gövdesinin hiçbir şekilde elektriksel bir bağlantısının olmaması gereklidir.Bu test tesisatın sağlıklı çalışması açısından çok önemlidir.Ölçümlerin sağlıklı olması için pano topraklamasının standartlara uygun olarak yapılmış olması gereklidir.Panodaki tüm iletkenlerin pano gövdesi ile yalıtkanlık testini mutlaka yapmanız gerekir.Pano iletkenleri ve pano gövdesi arası ölçülen direnç değerinin standartların altında çıkması problem olduğunu gösterir.Herhangi bir hata durumunda;

1) İletken eklerini kontrol ediniz.Ek yerlerden gövdeye kaçak olabilir.
2) Üzerinde yalıtkan olan iletkenlerin yalıtkanlıklarını kontrol ediniz.
3) Bara ve iletkenleri panodan yalıtan mesnet izolatörlerini kontrol ediniz.Kırılan,çatlayan veya üzerinde yabancı maddeler bulunan yalıtıcı elemanlar problem oluşturabilirler.
4) Pano üzerindeki şalter,kontaktör,röle ve ölçü aletlerini kontrol ediniz.
5) Panonuzun fiziki kontrolünü yapınız.



Cihazlar İle Pano Gövdesi Arası Yalıtkanlık Direncini Ölçmek

Bu testi yaparken panonun enerjisiz olmasına dikkat edin.Bu ölçme işlemi kesinlikle enerji altında yapılmamalı.

Panonuzda kullandığınız kontaktör,röle,şalter ve ölçü aletleri gibi cihazlar ile pano gövdesinin hiçbir şekilde elektriksel bir bağlantılarının olmaması gerekir.Bu cihazların pano gövdesinden yalıtımına özen gösteriniz.Bu izolasyon tesisatının sağlıklı çalışması için çok önemlidir.İzolasyon ölçümlerinizin sağlıklı olabilmesi için pano topraklamasının standartlara uygun olarak yapılmış olması gerekir.Panodaki tüm cihazların pano gövdesi ile yalıtkanlık testini mutlaka yapmalısınız.Cihazların iletken kısımları ve pano gövdesi arası ölçülen direnç değerlerinin standartların altında çıkması bir problemin işaretidir.Hatanın kaynağını iyi araştırarak problemi ortadan kaldırmalısınız.

Herhangi bir hata durumunda aşağıdaki maddeleri gözden geçiriniz

1) Cihaz bağlantılarını kontrol ediniz.Bağlantı yerlerinden pano gövdesine kaçak olabilir
2) Cihazların üzerinde yazan yalıtkanlık dirençlerini kontrol ediniz
3) Cihazları panodan yalıtan izolatörleri,bağlantı vidalarını kontrol ediniz.Kırılan,çatlayan veya üzerlerinde yabancı maddeler bulunan yalıtıcı elemanlar problem oluşturabilir.
4) Pano üzerindeki kontaktör,şalter,röle ve ölçü aletlerini kontrol ediniz.Hata kırılan,çatlayan veya bozulan bu aletlerden kaynaklanabilir.
5) Panonuzun fiziki kontrolünü yapınız.Hata,fiziki yapısı bozulan ,ezilen ,hasar gören panodan kaynaklanabilir.

Bir Tesisatın Toprağa Karşı Yalıtkanlık Direncinin Ölçülmesi

Bir tesisatın toprağa karşı yalıtkanlık direncinin ölçülmesi

-->Tesisatın enerjisini kesiniz
-->Lambalar dahil tüm alıcıların devrede kalmasını sağlayınız
-->Megerin bir ucunu toprağa,diğer ucunu akımsız tesisatın iletkenlerinden birisine bağlayınız


-->Ölçü aletinin açma kapama düğmesi varsa ise düğmesini açınız
-->Manyeto kolunu çevirerek göstergedeki değeri okuyunuz
-->Okuduğumuz değer tesisatınızın toprağa karşı yalıtkanlık direncidir.

Megerin Çalışması

Aletin dış bağlantı uçları açıkken megerin manyeto kolu çevirilirse üretilen akım,devrede olan gerilim bobininin üzerinden geçer.Çünkü akım bobininin uçları açıktır.Gerilim bobininin meydana getirdiği manyetik alan ölçü aletindeki bobin grubunu alan dışına iteceğinden ölçü aleti değer olarak sonsuz gösterir.Bu değer en büyük direnç demektir.


Aletin uçlarını kısa devre ederek manyeto kolunu çevirirseniz,yüksek dirençli gerilim bobininden akım geçmez.Üretilen gerilim akım bobini üzerinden devresini tamamlar.Akım bobininde üretilen manyetik alan ölçü aletinin bobin grubunu alan içine doğru çeker.Bu çekme hareketi göstergeye sıfır olarak yansır.Yani ölçülen direnç değeri sıfır ohm olur.


Aletn uçlarına direncini ölçebileceğimiz birşey bağlanırsa manyeto kolunu çevirdiğimizde aletin hem akım hem gerilim bobininden geçen akımın oluşturacağı manyetik alanlar zıt yönlü olduklarından bobinlerde meydana gelen zıt momentli alanların dengelendiği oranda bir fark alan oluşarak ölçü aletinin göstergesine bir değer olarak yansır.Bu değer ölçülmek istenen direnç değeridir.

Meger Nedir

Megerler yalıtkanlık direnci ölçümünde kullanılan ölçü aletleridir.Meger genel olarak DC gerilim  üreten bir jeneratördür.100-250-500-625-1000-1250-2500-5000 volt DC gerilim üretebilirler.

Gerilim üreteden kısmından ayrı olarak ölçü aleti kısmı bulunur.Megerde üretilen gerilim ile ölçü aleti ve ölçülecek direnç bölümü beslenir.Aletin ölçme kısmında akım bobini ve gerilim bobini görevini yapan iki bobin bulunur.


Megerler yardımı ile istenirse çok uzun mesafelerin yalıtkanlık dirençleri ölçülebilir.Yukarıdaki megerin problarının çok uzun olmasının sebebi budur.Uzun mesafelerin yalıtkanlık dirençlerinin avometre yada ohmmetre ile ölçülmesi mümkün değildir.


Sanayide kullanılan megerler analog ve dijital olmak üzere iki çeşittir.Analog ölçü aletleri yerlerini dijital ölçü aletlerine bırakmaktadır.



Yalıtkanlık Direncinin Ölçülmesi

Elektrik devresinde enerji devresi ile çevre arasında tam yalıtımın sağlanması gerekir.Burada kullanılacak akımı  tecrit edici maddelerin izin verilen kaçak akım sınırını aşmamaları gerekir.

Bir yalıtkanın elektrik akımına karşı göstermiş olduğu dirence yalıtkanlık direnci denir.Elektrik enerjisi ile çalışan araçlar ile araç gövdesi ve elektrik enerjisi arasında güvenliği sağlayacak bazı önlemler alınmalıdır.Elektrik devresi çevreye zarar verebilecek tehlikeleri oluşturmamalıdır.

Yalıtkanlık direnci ölçümünde dikkat edilecek hususlar

1)Elektrik tesislerinde izin verilen kaçak akım değeri 1mA'dir.

2)Yalıtkanlık direncinin ölçülmesinde ölçüm için kullanılan gerilim en az 1000 V olmalıdır.Yalıtkanlık ölçümü ne kadar yüksek gerilimle yapılırsa alınacak  güvenlik tertibatları okadar iyi olur.

3)Ölçme için doğru akım kaynağı kullanılmalıdır.

4)Yalıtkanlık direnci ölçümü çevre koşullarında yapılmalıdır.

Yalıtkanlığın azalması ve bozulması, çalışma devresinin kesilmesi veya çevredeki insan ve diğer canlılar için tehlikeler oluşturabilir.Elektrik makinelerinin gövdesi herhangi bir temas halinde tehlike arzetmemelidir.

Pratik olarak yalıtkanlık direnci şu şekilde bulunabilir;

Yalıtkanlık Direnci=Çalışma Gerilimi x 1000 Ohm

Trafoların Bakımı

İyi bir bakım trafoların ömrünü uzatacağı gibi arızalarıda azaltır.Trafoların bakımı iki bölümde incelenir.Bunlar;taşıma işleminden sonra ve montajda yapılacak işlemlerle ,işletme sırasındaki işlemlerdir.

Trafonun Taşıma İşleminden Sonra ve Montajında Dikkat edilecek Noktalar

1)Trafo yağ ile dolu olarak taşınmışsa ,sarsıntı ,çarpma ve düşürmeden dolayı ileri gelebilecek yağ sızıntılarında yağ seviyesi kontrol edilmelidir.Sızan yağ bir kapta biriktirilip yeniden depoya boşaltılmamalıdır.Çünkü nem almıştır ve nem yağın delinme gerilimini önemli derecede düşürür.Kısaca bu yağ atılmalıdır.Sızıntı giderilmezse yapımcı firmaya bildirilmelidir.

2)Aşırı sızıntılardan dolayı conta cıvatalarında gevşeme olabilir.Cıvatalar hafifçe sıkılmalıdır.Fazla sıkılacak olursa conta özelliğini yitirir.

3)İzolatörlerde ve ek donanımlarda çatlama ve kırılma görülebilir.İzolatörlerin çatlak olarak kullanılması tehlikelidir.Yenileri ile değiştirilmelidir.

4)Trafonun monte edileceği kuruluşun yönetmeliklere uygun şekilde yapılması gerekir.Trafo kapalı biryerde çalışacaksa hücrenin alt ve üst kısmında havalandırmayı sağlamak için  hava giriş çıkış yerleri bırakılmalıdır.

Trafoların İşletme Sırasındaki Bakımı

Trafolar döner makinelerde olduğu gibi işletme sırasında sık sık bakım gerektirmezler.Bakım sırasında yapılacak olan işlemler şunlardır;

Yağ Seviyesi Kontrolü:

Trafonun yağ seviyesi,yağ genleşme kabındaki göstergeden kontrol edilebilir.Çevre sıcaklığıda göz önünde tutularak yapılan bu kontrolde yağ seviyesi göstergenin altına düştüğünde yeniden yağ konmalıdır.Konan yağ trafodaki yağ ile aynı özellikte olmalıdır.

Yağ Yalıtkanlığının Kontrolü:

Trafonun kullanıldığı çevrenin havasının nemli veya kuru olmasına göre belirli zamanlarda yağdan biraz örnek alınıp kontrol edilmesi gerekir.Örnek alınmasında dikkat edilecek hususlar;

Örnek almak için kuru havalar seçilmelidir.Yağ örneği,yağ genleşme kabının boşaltma vanasından alınır.Örnek alınmadan önce 1-2 lt yağ boşa akıtılmalıdır.Böylece yağ genleşme kabının dibine çökebilecek olan su ve tortu maddeleri dışarı akıtılmış olur.Daha sonra camdan yapılmış yaklaşık 1 lt hacmindeki bir şişenin için benzinle iyice yıkanır ve 100 derecede bir saat kurutulur.Şişenin mantardan yapılan tapasının kuru ve temiz olması gerekir.Kauçuk tapa veya madeni kapak yağın özelliğini bozabilir.Bu nedenle kullanılmamalıdır.Şişeye örnek alınmadan vanadan akıtılan yağ ile şişe iki defa çalkalanır ve sonra yağ ile tamamen doldurulur.Eğer kontrol deneyi hemen yapılmayacaksa tapanın üzerine parafin dökülür.

Yağın Yalıtkanlık Değerleri

Yağın yalıtkanlığı izolasyon kontrol alet ile ölçülür.Çeşitli standartlara göre ölçülmesi gereken değerler şunlardır;


Yağın delinme gerilimi yukarıda verilen değerlerin altına düştüğünde ,trafo yağı,yağ temizleme aygıtı adı verilen aygıttan geçirilerek süzülmesi ve içindeki nemi alınmalıdır.Gerekirse yağ tamamen değiştirilmelidir.Yağ yalıtkanlık kontrolü,normal işletmede 6 ayda bir yapılmalıdır.İlk işletmeye girmeden önce yağın yalıtkanlık kontrolünün yapılması gereklidir.Trafonun ilk işletmeye girmesinden 3 ay sonra  yağ yeniden kontrol edilir.Trafo uzun süre işletme dışı kalacaksa yeniden işletmeye alınmadan önce yağ kontrolü yapılmalıdır.

Trafo Koruma Önlemleri

1)Parafudr topraklamaları ayrı ayrı yapılmalı ve 1 ohmdan küçük olmalıdır.

2)İşletme topraklaması ayrı yapılmalı ,koruma topraklamasından uzak ve 1 ohmdan küçük olmalıdır.

3)Eklatör ve trafo gövde topraklaması, birlikte ancak 5 ohmdan küçük olmalıdır.

4)Topraklamada ,asgari daldırma galvaniz levha kullanılmalı,cıvata ve bağlantı yerleri iyi temas sağlayacak,temiz ve oksidasyonsuz yapılmalıdır.Galvaniz malzeme kullanılmalı,bakır topraklama tercih edilmelidir.

5)Trafo bağlantılarında,bilhassa alçak gerilim iletimi  sağlayacak olan tij bağlantılarında  kullanılacak prinç pul ve somunların yüzeylerinin temiz,düzgün olmasına ve kontra somun ile sıkılarak gevşemesine olanak verilmemesine dikkat edilmelidir.Demir pul ve rondela kullanılmamalıdır.

6)Trafo dengeli yüklenmelidir.Yük fazlara eşit dağıtılmalıdır.Ölçü aletiyle günün belirli zamanlarında kontrol edilmelidir.

7)Trafo alçak gerilim bağlantılarının ısınması renk değişiminden veya uzaktan ısı ölçen lazer termometre ile sıcaklığı kontrol edilmeli,ısınıyorsa sebebi araştırılmalı ve sorun giderilmelidir.

8)Trafonun alçak gerilim çıkışından şaltere giden kablo ısı ve bağlantı bakımından kontrol edilmelidir.Bağlantıların ısınması trafonun yanmasını hızlandırır.Özellikle direk inişinde kablonun köşe yapmamasına ve zedelenmemesine dikkat edilmelidir.

9)Termik manyetik koruyucu şalterin,ayarları,ısınması kontrol edilmeli ve normal değerlerde olması sağlanmalıdır.

10)Panoda,voltaj yükselmelerinde atlamaya meydan verecek faz,toprak yakınlaşmaları kontrol edilmeli,böyle noktalar varsa giderilmelidir.Aksi halde yıldırımlarda panoda kısa devre meydana gelebilir ve trafonunda hasar görmesi sözkonusu olabilir.

11)Seksiyoner manevrasında bıçakların kapanmasına dikkat edilmeli,bir fazın açık kalması durumunda trafoya daha büyük akımlar getireceğinden trafo ve motorlar yanabilir,gerilim dengesizliği görülebilir.

12)Sigortalı seksiyonerlerde kullanılacak sigorta çekilecek güçle orantılı ve uygun seçilmelidir.Sigorta yerine tel hiçbir şekilde kullanılmamalıdır.Sigortalar çeneye sıkıca girecek şekilde ayarlanmalıdır.Seksiyonerde meydana gelecek arklanma trafoya zarar verebilir.

13)630 kVA ve daha büyük trafolarda sekonder korumalar iyi ayarlanmalı,çalışır aktif olması sağlanmalı,belirli periyotlarda kontrol edilmelidir.Sekonder korumanın aküsünün deşarj olması veya ömrünü yitirmesi korumayı tamamen ortadan kaldıracağından en geç ayda bir kez kontrol edilmelidir.

14)Trafoda eklatör çubukları ayarı ile oynanmamalı,nakliye esnasında bozulmuşsa trafo bakım ve işletme talimatına uygun ayarlanmalıdır.

15)İşletme bakım talimatı konusunda yetkili Elektrik mühendisi veya firması tarafından son kullanıcı bilgilendirilmelidir.Sistemin periyodik bakımı planlı olarak yapılmalıdır.

Kesintisiz Güç Kaynakları

Kesintisiz güç kaynakları bağlu bulunduğu tüm elektrik cihazlara parazitlerden ve dalgalardan arındırılmış sabit genlikli gerilim sunan ,elektrik kesintilerinde bünyesindeki akü sistemlerini devreye sokarak kullanıcılara kesintisiz çalışma imkanı sağlayan cihazlardır.

Kesintisiz güç kaynakları sonsuz bir enerji kaynağı değillerdir.Elektrik kesintilerinde kullanıcının acil işlerini tamamlayarak cihazlarını güvenli bir şekilde kapatacak kadar zaman sağlayan cihazlardır.Yani bir kesintisiz güç kaynağı jeneratör değildir.

Kesintisiz Güç Kaynağından Beklenen Özellikler

Regülasyon:Regülasyon giriş gerilimindeki değişimlerin kontrol edilmesidir.Türkiye şartlarında şebeke gerilimindeki değişim -20 ile +15 arasındadır.Kesintisiz güç kaynaklarından beklenen çıkış gerilimini  + -%1 hata payı ile düzenlemesidir.

Gerilim Kararlılığı:Gerilim kararlılığı,çıkış geriliminin değişen şartlar altından sabit kalmasıdır.

Yüke Karşı Regülasyon:Çıkışa bağlanan yüklerdeki değişime rağmen çıkış geriliminin sabit kalmasıdır.Kesintisiz güç kaynaklarından beklenen hata payının %1 in altında kalmasıdır.

Ani Yüke Karşı Regülasyon:Çıkış yükünün ani değişimi,şebeke geriliminin kesilmesi ve gelmesi hallerinde çıkışta olacak değişimin %10 dan küçük olması hedeflenir.

Frekans Kararlılığı:Çıkış yükünün ani değişimi ,şebeke geriliminin kesilmesi ve gelmesi hallerinde  çıkışta olacak değişimin %10 dan küçük olması hedeflenir.

Aşırı Yük ve Kısa Devre Koruması:Çıkışta oluşabilecek aşırı yüklenme ve kısa devrelere karşı kesintisiz güç kaynağının kendini koruması,arızalanmaması ve çalışmayı sürdürmesi gerekmektedir.%150 aşırı yükte kesintisiz güç kaynağının gerilim regülasyonunda en az bir dakika süreyle çalışabilmesi ve hata durumu ortadan kalktığında herhangi bir operasyona gerek kalmadan çalışmasını sürdürebilmesi beklenir.

Toplam Harmonik Distorsiyon:Toplam harmonik distorsiyon ,çıkış geriliminde oluşan harmoniklerin bir ölçüsüdür.Bu harmonikler radyo,telsiz gibi frekans bağımlı cihazların çalışmasını etkileyebilir.Bu yüzden bu değerlerin lineer yükte %3 ten,nonlineer yüklerde ise %5 ten küçük olması istenir.Modern kesintisiz güç kaynaklarında PWM (Darbe Genişlik Modülasyonu) kullanılarak harmoniklerin değerinin azaltılması sağlanabilir.

Yüksek Verim:Her cihazda olduğu gibi kesintisiz güç kaynaklarında da enerji kayıpları oluşur.Önemli olan bu kaybın düşük olmasıdır.Dolayısı ile yüksek verimli cihazlar tercih edilmelidir.

Kesintisiz güç kaynağında gücün sürekliliğini sağlamak için aküler kullanılır.

17 Ocak 2012 Salı

Dirençlerin Paralel Bağlanması

Önce dirençlerin uçları kendi aralarında bir araya getirilir.Sonar bu uçlar asıl devreye bağlanır.Burada devrenin toplam direnci küçülür.Her bir koldan geçen akım şiddeti direncin büyüklüğüne göre değişir.


Paralel bağlı olan dirençlere eşdeğer direncin tersi,paralel bağlı dirençlerin tersleri toplamına eşittir.


Birer uçları bir noktaya diğer uçları ise başka bir noktaya bağlanarak elde edilen bağlama çeşidine paralel bağlama denir.


Kollardan geçen akım şiddetleri toplamı ana koldan geçen akım şiddetine eşittir.

I=I1+I2+I3

Dirençlerin uçları aynı noktaya bağlandığından her direncin uçları arasındaki potansiyel farklar birbirine eşittir.

V=V1=V2=V3


Dirençler devreye paralel bağlandığından eşdeğer direnç daima küçüktür.Hatta en küçük dirençten daha küçüktür.

İki direnç paralel bağlandığında eşdeğer direnç;


Aşağıda bu konu üzerine video mevcuttur.







Dirençlerin Seri Bağlanması

Bu tür bağlamada dirençler uç uca getirilerek bağlanır.Devrenin eşdeğer direnci bağlanan bütün dirençlerin değerlerinin toplamına eşittir.Her dirençten geçen akım şiddet aynıdır.


Seri bağlı dirençlerin yerini tutacak tek dirence eşdeğer direnç veya denk direnç denir.Eşdeğer direnç devredeki tüm dirençlerin toplamına eşittir.

Dirençlerin uç uca bağlanmasıyla elde edilen bağlama şekline seri bağlama denir.Bu tür bağlamalarda üreteçten çekilen toplam akım kollara ayrılmaz.Üretecin bağlandığı kola ana kol denir.



I=I1=I2=I3

V=V1+V2+V3

Reş=R1+R2+R3

Aşağıdaki video sizlere daha ayrıntılı bilgiler verebilir.

                                       



Ohm Yasası

Bir iletkende Potansiyel Farkı/Akım Şiddeti oranının daime sabit olduğu görülür (Ohm Yasası).Bu sabit değere o iletkenin direnci denir.

Bir iletkenin direnci=İletkenin iki ucu arasındaki potansiyel farkı İletkenden geçen akım şiddeti

Direnç=R

Potansiyel Farkı=V

Akım Şiddeti=I


Örnek Soru:

Bir elektrik devresinde uçlar arasındaki potansiyel farkı 12 volt,devreden geçen akım şiddet 3 amper olduğuna göre bu iletkenin direncini bulunuz.

R=?      V=12 Volt    I=3 Amper           R=V/I      ---> R=12/3=4 Ohm olarak bulunur.




Bir İletkenin Direnci

Elektrik akımı elektronların hareket ile oluşur.Elektronlar bir iletken içinde hareket ederken çevreleriyle etkileşir ve enerji kaybederler.Yani elektronlar hareket ederken atomların engeliyle karşılaşırlar.İyi iletken olmayan maddelerin içinde ise akım oluşturabilecek şekilde hareket edemezler.

Bu nedenle iletkenler iyi ve kötü iletkenler olarak sınıflandırılabilirler.Yani maddeler üzerlerinden geçen akıma karşı gösterdikleri tepkiye göre sınıflandırılır.Bu tepkiye direnç adı verilir.

Direnç sembol olarak R harfi ile gösterilir.Elektrik devresinde gösterimi için kullanılan sembol ise aşağıdadır.


Direnç birimi ohm'dur.

Yalıtkan maddelerin dirençleri çok büyük olduğundan bunlar elektrik akımını hiç geçirmezler veya çok az geçirirler.
Direnci az olan iletkenler sırasıyla;altın,gümüş,bakır,alüminyum gibi metallerdir.
Bir iletken telin direnci boyu ile orantılıdır.Uzunluğu arttıkça direncide artar iletkenin.
Bir iletken telin direnci kesiti ile ters orantılıdır.Kesit arttıkça direnç düşer.




Kısa Devre Örnek Soru ve Çözümler,Soru 2


Şekildeki tesiste A noktasında oluşabilecek tek fazlı en küçük kısa devre akımını

a)Simetrili bileşenler yöntemi ile

b)Klasik devre çözümü yöntemi ile (yaklaşık yöntem) ayrı ayrı çözüp sonuçları karşılaştırınız





Kısa Devre Örnek Soru ve Çözümler,Soru 1

1000 KVA ,10.5/0.4 KV luk bir Tedaş dağıtım trafosunun A kolunda ,aralarında yaklaşık 50m mesafe olan 6 adet direk bulunmaktadır.A kolunda 3xP+R/I hat tertibi vardır ve trafo dağıtım panosu ile hattın ilk direği arasındaki irtibat ise 20m lik 3x95+50 NYY kablo ile sağlanmaktadır.1000 KVA lık trafonun 75 santigrad derecedeki bakır kayıpları 10KW ve bağıl kısa devre gerilimi %5tir.Trafonun YG tarafındaki şebekenin  ve AG baralarının empedansını ihmal ederek,


a) 1 ve 6 nolu direklerdeki en büyük 3 fazlı kısa devre akımlarını hesaplayınız

b) 6 nolu direkten 18m lik 4x6 NYY bir şantiye elektrik tablosu beslenmektedir.Bu tablodaki tüm minyatür kesiciler 3 KA liktir.Bu durumda tablodaki minyatür kesicilerin açma kapasitesi yönünden yönetmeliklerdeki şartları sağlayıp sağlamadığını inceleyiniz

c) 6 nolu direk yakınlarındaki bina bitince ,müteahhit 1 nolu direk yanındaki arsa üzerinde inşaat yapmaya karar veriyor ve bu yeni şantiyeye enerji bağlatmak istiyor.Eski şantiye tablosu sökülerek ve hiçbir değişiklik yapılmaksızın yeni şantiye tablosu olarak kullanılmaya başlanıyor.Yeni branşman 15m uzunluğunda 4x6 NYY kablodur.Bu yeni durum için minyatür kesicilerin açma kapasitesini tahkik ediniz.






16 Ocak 2012 Pazartesi

Bara Direnci,Reaktansı

Omik direnç hesabı;


 R=L/K.q ifadesinden hesaplanır.


  L metre cinsinden bara uzunluğu olmak üzere ,bara reaktansı (X) mohm cinsinden X=(0.12-0.15).L bağıntısıyla bulunabilir.

Dağıtım Trafosunun 3 Fazlı Kısa Devre Akımının Hesabı























Bir trafonun AG tarafındaki anma akımının, bağıl kısa devre gerilimine oranı, AG çıkışındaki 3 fazlı kısa devre akımını verir.



Bir dağıtım trafosunun anma görünür gücünün 1,5 katının ,bağıl kısa devre gerilimine oranı ,AG çıkışındaki 3 fazlı kısa devre akımını verir.




Kısa Devre Türleri

Üç Fazlı Kısa Devre I''k3

İki Faz Kısa Devre I''k2

İki Faz Toprak Kısa Devre I''k2E

Tek Kutuplu Kısa Devre I''k1




Kısa Devre Hesapları,Formülleri







K'ya darbe katsayısı,İp'ye darbe kısa devre akımı denir.Elektrik tesislerindeki dinamik zorlanmaların analizinde İp büyüklüğünden yararlanılır.

Simetrik açma akımı ile başlangıç kısa devre akımı arasında aşağıdaki bağıntı vardır.
Burada InG kısa devreyi besleyen generatörlerin topla gücüne karşı düşen anma akımıdır.AG şebekelerinde Ib=I''k kabul edilir.



Kısa Devre Akımları

Kısa devre akımı:Kısa devrenin olduğu noktada kısa devre süresince akan akımdır.Alternatif akım sistemlerinde zamana bağlı değişen bir fonksiyondur.

Simetrik kısa devre akımı:Kısa devre akımının alternatif akım bileşenidir.

Kısa devre branşman akımları:Sistemin çeşitli kollarında akan kısa devre akımlarıdır.

Başlangıç kısa devre akımı:Kısa devrenin ilk meydana geldiği andaki kısa devre akımının etkin değeridir.

Başlangıç kısa devre gücü:Başlangıç kısa devre akımı I''k,nominal faz arası gerilim Un ve faz katsayısının çarpımıdır.

Kısa devre akımının aperiyoduk bileşeni(doğru akım):Zamanla değişen,kısa devre akımının üst ve alt zarf eğrileri arasındaki ortalama değer olup başlangıç değeri A'dan zamanla sıfıra düşer.

Darbe kısa devre akımı:Zamana bağlı (ansal) kısa devre akımının olabileceği en büyük değerdir.

Simetrik kısa devre açma akımı:Beklenen kısa devre akımının AA bileşinin,kesme aygıtının ilk faz kontağının ayrılmaya başladığı andaki etkin değeridir.

Sürekli kısa devre akımı:Geçici olaylar sonra erdikten sonraki kısa devre akımının etkin değeridir.

Jeneratörden uzak kısa devre:Zamanla değişen kısa devre akımının genliğinin,kısa devre süresince yaklaşık sabit kaldığı kısa devredir.Bu durumda Ik=I''k alınabilir.

Jeneratöre yakın kısa devre:Zamanla değişen kısa devre akımının genliğinin,kısa devre süresince bariz şekilde değiştiği kısa devredir.Bu durumda Ik=I''k alınamaz.

Burada uzaklıktan kasıt elektriksel uzaklıktır.

a=(Zg+Zş)/Zg ifadesi,

a=(Zg+Zş)Zg<2 koşulunu gerçekliyorsa jeneratöre yakın kısa devre

a=(Zg+Zş)/Zg>= koşulunu gerçekliyorsa jeneratörden uzak kısa devre söz konusudur.

Kısa Devre Nedir

Bir elektrik devresinde,farklı gerilimli iki yada daha fazla noktanın,bağıl olarak daha düşük bir empedans üzerinden kaza veya kasıt ile birbirlerine değmesine kısa devre denir.

Başka bir deyişle kısa devre,elektrik tesislerinde,faz iletkenleri arasında veya yıldız noktası topraklanmış şebekelerde ,faz iletkenleri ile toprak arasında yalıtkanın delinmesi yada iletken bir şekilde köprülenmesi sonucu meydana gelen bir olaydır.

Kısa devre ile birlikte sistemde empedansı küçük yeni bir devre oluştuğundan ,bütün besleme noktalarından kısa devre noktasına doğru büyük akımlar geçer.Normal işletme akımlarına oranla daha büyük olan kısa devre akımları tesisat akımlarını termik ve dinamik bakımdan zorlar.Söz konusu bu termik ve dinamik zorlamaların önüne geçmek için kısa devre olan kısım,yani arıza yeri,mümkün olduğunca çabuk olarak sağlam kısımlardan ayrılmalıdır.Arızalı yerin seçilerek devre dışı bırakılmasına selektif(seçici) koruma denir.

Akümülatör Bakımı

1) Akünün plaklarından dökülen tozlar eleman ayaklarının arasına tabana birikir.Dökülen tozlar plaklara yetişirse akümülatör kendi kendine deşarj olur.Bu durumu ortadan kaldırmak için muayyen zamanlarda temizlenmesi lazımdır.

2) Akümülatör çalışırken içindeki su kısmen buhar olur.Bu yüzden 8-10 günde bir akümülatöre saf su koymak gerekir.

3) Akümülatörün kutup başları akünün daha verimli çalışabilmesi için arasıra temizlenip vazelinli yağ ile yağlanması lazımdır.

4) Akümülatör tam şarjlı olduğu vakit her göz 2.1 volt gösterir.Akünün muayyen zamanlar voltmetre ile şarj kontrolü yapılması lazımdır.Bununla bağlantılı olarak asit kesafetide şarj durumunu gösterir.Tam şarj durumunda asit kesafeti hidrometre ile ölçüldüğünde 1.260 gösterir.

Tam şarjlı akü:1.260 kesafet ,  2.1 Volt


%75 şarjlı akü:1.225 kesafet,  2.07 Volt


Yarı şarjlı akü:1.190 kesafet,  2.03 Volt


%25 şarjlı akü:1.155 kesafet,  2.00 Volt


Boşalmış akü:1.110 kesafet,  1.90 Volt

Akümülatör Çalışma Prensibi

Akümülatör şarj durumunda elektrik üretecek olan süperoksidi hazırlar.Deşarj sırasında pozitif plakların süperoksitleri çözülür ve yerine sülfirik asitteki kükürdü alır.Kutu da sulu asit yerine su kalmış olur.Şarj edilirken tekrar süperoksit almaya başlar,aldığı kükürdü tekrar suya verir ve pozitif plakta yeniden elektrik vermeye hazırlanmış olur.Şarj edilirken elektrik akımı pozitif plaklara girer oradan negatif plaklara geçer.Deşarj anında yani akümülatörden elektrik çekilirken aksine olarak negatif plaklardan pozitif plaklara geçer.

Akümülatör

Akümülatör,pozitif plakların süperoksit şeklinden kurşun sülfat şekline geçerken kendiliğinden elektrik üreten bir cihazdır.Kısaca kimyasal enerjiyi elektrik enerjisine veya kimyasal enerjiyi elektrik enerjisine çevirerek depo eden cihazdır.

Kutu ve Kapak:Ömrü 4-5 senedir.Ebonit elektrik geçirmez ve aside karşı dayanıklıdır.Kutu içinde duvarlar vardır,araları birer hücredir.Her hücre büyük olsun küçük olsun 2V verir.Üç hücreli kutu 6V,6 hücreli kutu 12V akü olur.Akümülatörün tabanında alçak duvarlar vardır,bunlara eleman ayakları denir.

Sulandırılmış Asit:Buna elektrolit ismi de verilir.Elektrik yüklü plaklarla doldurulan akümülatör ancak sülfirik asit koyduktan sonra harekete geçer.

Pozitif Plak:Akümülatörde elektrik meydana getiren parçaların başında gelir.Akümülatörün yükünü pozitif plaklar çeker.Bu sebepten daha erken yıpranır,dökülür.Şarj sırasında pozitif plakların üstündeki kurşun oksit zerreleri süperoksit şeklini alır.Bu aşamadan sonra süperoksit elektrik vermeye hazır demektir.

Negatif Plak:Iskara üstüne kurşunoksit hamuru sıvanmasıyla meydana gelir.

Seperatör:Pozitif ve negatif plakların birbirine dokunmaması için aralarına seperatör konur.Seperatör asit asediği alınmış tahtadan mesamatlı sert lastikten odun tozu karıştırılmış pvcden ham kağıt üzerine serpilmiş resimli kağıttan yapılmıştır.

Kutup Başlıkları:Akümülatörün iç hücreleri birer müstakil elemandır.Bu hücredeki pozitif plakların kulakları toplanır birleştirilir.Böylece pozitif kutup başı yapılmış olur.Negatif plaklar içinde aynısı yapılır ve negatif kutup başıda yapılmış olur.Elemanlara elektrik şark akım kutup başlarından çıkartılır.

Eleman:Akümülatör kutuplarının içindeki hücrelere seperatörlenmiş plaklar konmadan öncede dışarı da plak başları birleştirilerek ve kaynatılarak birer blok şeklini alır.Bunlara eleman denir.

Tıpaç:Aküler şarj deşarj sırasında hidrojen ve oksijen çıkartırlar.Bu gazlar akümülatörde patlama yapar.

Bağlantı:Bağlantı akümülatörün içindeki müstakil hücreleri birbirine bağlayan köprülerdir.Böylece volt hücre adetlerine göre yükselir.

15 Ocak 2012 Pazar

Motor Etiketleri

Motor etiketleri ;motor gücü,beygir gücü veya kilowatt olarak yazılır.Bu değer motorun en yüksek gücüdür.Bir motor etikende yazılı olan değerden daha fazla yüklenmemelidir.Motor etiketinde motorun çalışma gerilimi ve bağlantı durumuda yazılıdır.


Motorun Kullanıldığı Akım AC
Motorun Bağlantı Şekli Üçgen
Nominal,Anma Akımı 14.8 A
Motorun Gücü 7.5 Kw yada 10 Hp
Çalışma Frekansı 50 Hz
Dakikadaki Devir Sayısı 2880 D/D yada rpm



Tesla Bobini Yapımı/Tesla Coil Build

Aşağıdaki videolar size tesla bobini yapımı hakkında yardımcı olacaktır.






Alternatif Akım Motorları

Endüstriyel çalışmalarda elektrik enerjisinin %50sinden fazlası alternatif olarak üretilir,iletlir ve kullanılır.Alternatif akımın çok kullanılmasında en önemli faktör gerilimin yükseltilip alçaltılabilmesidir.Tahrikle kullanılan alternatif akım motorlarının önem sırası;

1)Asenkron Motor


2)Senkron Motor


3)Koll. Şönt Motor


4)A.A.Koll. Seri Motor

Senkron Motorlar

Bir doğru akım dinamosuna akım verdiğimizde dinamo aynen bir motor gibi çalışır.Aynı şekilde bir alternatörde akım alacağımıza akım verirsek bir motor gibi çalıştığı görülür.Bu motora senkron motor denir.Senkron motorların rotor kutupları doğru akımla beslenir.Bu akıma uyartım akımı denir.Normal uyartımla çalışan bir senkron motorda cosq=1 dir.Senkron motorlar şebekelerin güç katsayısının düzeltilmesinde çok kullanılırlar.Devir sayıları yükle hiç değişmez.Yol verme oldukça güç olduğu için devir sayısının hiç değişmemesi istenen yerlerde kullanılır.

Asenkron Motorlar

Devir sayıları yüke bağlı olarak düşen ve almış olduğu alternatif akım elektrik enerjisini dairesel mekanik enerjiye çeviren motorlara denir.Asenkron motorlar başlıca iki kısımdan meydana gelir.Stator ve rotor.Bunun dışında her elektrik motorunda bulunan yatak,kapak,mil,taşıma haması,bağlama klemensi gibi yardımcı parçalar vardır.

Stator, üzerinde oyuklar açılmış ince saçların paket haline getirilip üzerine üç fazlı bir sargı sarılması ile elde edilmiştir.Asenkron motorlarda rotor,kısa devre rotor (sincap kafesli),sargılı rotor (bilezikli) olmak üzere ikiye ayrılır.

Kısa Devre Rotorlu Asenkron Motor

Kısa devre rotorlu asenkron motorlarda rotor,stator gibi ince saçlardan yapılır.Rotor çevresine açılan oyuklara bakır çubuklar konur.Bu çubuklar rotorun iki yanından bakır halkalarla kısa devre edilirler.

Bazı motorlarda rotor çubukları ve kısa devre halkaları alüminyum dökümle elde edilir.Bu yapım şekli daha kolaydır.Kısa devre rotorun yapım şekli basit ve sağlamdır.Bu bakımdan rotorun arıza yapması hemen hemen imkansızdır.

Kısa devre rotorlu asenkron motora yol vermek;

-->Direkt Yol Vermek


-->Yıldız Üçgen Şalterle Yol Vermek


-->Stator Yol Vericisiyle Yol Vermek


-->Oto Transformatörle Yol Vermek


-->Avare Tertibatı ile Yol Vermek 

Sargılı Rotorlu Asenkron Motor

Rotora sarılan üç fazlı alternatif akım sargılarının uçları,aralarında yıldız veya üçgen bağlanırlar.Bağlantı rotor mili üzerindeki bileziklere verilir.Bu motorların ayrıca yol verme dirençleri vardır.Bilezik fırçalar aracılığıyla dışarı alınan rotor sargı uçları yol verme dirençleri üzerinden kısa devre edilmiştir.

Rotoru sargılı asenkron motora yol vermek;

Yol verme reostası direnci ile motorun rotor sargı direnci birbirine seri bağlanır.İlk anda reosta direnci tamamen devreye sokulur.Bu durumda motor direnci fazla olunca statorun şebekeden çekeceği akım azalır.Motor yol aldıktan sora direnç sürgü kolu ile yavaş yavaş devreden çıkartılır.Rotor sargıları kısa devre edilerek motorun normal yükü kaldırması sağlanır.Sonra ana şaltere basılır,yol verme reostasının kolu yavaş yavaş sola döndürülür,rotor kısa devre edilir.Motoru durdurmak için ana şalter açılır,yol verme reostasının kolu tekrar sağa alınır.

Doğru Akım Motorlarının Çeşitleri

Doğru akım motorlarıda dinamolarda olduğu gibi kutup sargılarının endüviye bağlanış şekline göre üç kısma ayrılır.

Seri Motorlar
Şönt Motorlar
Kompunt Motorlar

Seri Motorlar


Endüvi ve endüktör birbirine seri olarak bağlanan motorlara denir.Seri motorlarda seri dinamolar gibi sargıdan geçtiği gibi sargıdan geçtiği için kutup sargıları kalın ve kısa tellerden yapılır.Seri motorlar çevirecekleri millerle ya akuple edilir yada dişli çarklarla bağlanırlar.Kayış kullanmak doğru değildir.Yol alırken yüksek çekme kuvveti verir.Devir adedi yükle ters orantılıdır.

Şönt Motorlar


Endüvi ve endüktör sargıları birbirine paralel olarak bağlanan motorlara şönt motorlar denir.Şönt motorların kutup sargıları ince ve uzun tellerden yapılır.Bobin uçları tam gerilime bağlandığından motor başta veya yükte çalışırken endüktör sargısından geçen akım hemen hemen sabit değerde kalır.Bu motorlar seri motorlar gibi başta çalıştırıldıklarında ambale olmazlar.Yalnız endüktör sargısındaki bir kopukluktan dolayı ambale olabilirler.Şönt motorlar sabit devir ve fazla çekme kuvveti istenmeyen yerlerde kullanılırlar.

Kompunt Motorlar


Endüktör sargıları endüviye hem seri hem paralel olarak bağlanan motorlardır.Boşta çalışırken ambale olmazlar.Devir sayıları yükle şönt motorlardan fazla seri motorlardan az değişir.

Elektrik Motorları

Motor,almış olduğu elektrik enerjisini dairesel mekanik enerjiye çeviren makinedir.Bir dinamo motor olarakta çalışabilir.Motorlar şu parçalardan meydana gelir;

Gövde ve Kapaklar
Endüvi
Endüktör
Kollektör
Fırçalar

Doğru akım motorlarına yol vermek;


Gücü 1Hpden küçük olan doğru akım motorları devreye doğrudan bağlanır.Bu tip motorlarda devreden çekilen akım yüksek olur.Sonradan normal değerine düşer.Fakat gücü 1Hpden fazla olan motorlara bu şekilde yol vermek tehlikeli ve yanlıştır.Motor devreden çok yüksek akım çekerek kısa zamanda yanar ve kullanılmaz hale gelir.Bu durum diğer doğru akım motorları içinde aynıdır.İşte motorun ilk yol alma anında devreden fazla akım çekmesini önlemek için  adına yol verme reostası denilen reosta kullanılır.Bu yol verme reostası bütün doğru akım motorlarında endüviye seri olarak bağlanır.Motor çalıştırılmadan önce yol verme reostası tamamen devreye sokulur.Yani direnci enbüyük değerine getirilir.Motor devresi şalteri kapatıldıktan ve motor dönmeye başladıktan sonra yavaş yavaş yol verme reostası direnci küçültülür ve sonunda tamamen devreden çıkar.Yol verme reostasının direnci endüviyle seri bağlandığı için ilk anda endüviden geçen akım küçültülmüş ve motorun yanması önlenmiş olur.


Alternatif Akım Jeneratörleri

1)Duran Kutuplu Jeneratörler

500-600 Volt gibi alçak gerilim veren alternatörlerdir.Güçleri azami 50 Kw'ı geçmez.


Stator(duran kısmı):Gerekli sabit mıknatıs alanını meydana getirirler.
Rotor(dönen kısmı):Alternatif akımın meydana geldiği yerdir.
Uyartım Devresi:Stator üzerindeki kutupların doğru akımla beslenmesidir.Gerekli doğru akım ikaz dinamosundan elde edilir.


Alternatif akımın alındığı kısım yani rotor,statordaki kutup sargıları içerisinde döndürülünce,sargılar manyetik alan tarafından kesilir,rotor üzerindeki sargılarda elektromotorkuvvet doğar.Buradan bilezikler ve fırçalar yardımıyla dış devreye alınır.Bu uçlar bir alıcıya bağlanırsa devreden alternatif akım geçtiği görülür.

2)Döner Kutuplu Jeneratörler

6000-10000 Volt gibi yüksek gerilim ve büyük güç veren alternatörlerdir.Bu alternatörlerde kutuplar döndürülür.

Alternatör ve Çalışma Prensibi

Almış olduğu dairesel mekanik enerjiyi alternatif akım enerjisine çeviren makinelere denir.Bu makinelerde esas prensip;sabit bir mıknatıs alanı içerisine iletken çerçeve yerleştirilip döndürülecek olunursa iletkende alternatif endüksiyon elektromotor kuvveti doğar.İletken çerçevenin uçlarına bilezikler konursa iletken çerçevede meydana gelen alternatif endüksiyon akımı fırçalarla dış devreye alınır.


Alternatörler alternatif akım verdiklerine göre bu alternatörün sabit mıknatıs alanını yine kendi akımından faydalanarak temin edemeyiz.O halde alternatörlerde en önemli mesele daimi mıknatıs kutuplarını ve alanı temin etmektir.Bunun için gerekli doğru akımı bir bataryadan veya alternatöre akuple bir dinamodan elde edebiliriz.Güç sarfiyatı az olan bu dinamoya ikaz dinamosu denir.

Doğru Akım Dinamoları

1)Yabancı Uyartımlı Dinamolar
2)Kendinden Uyartımlı Dinamolar

1)Yabancı Uyartımlı Dinamolar
Dinamolarda gerekli olan sabit mıknatıs alanını meydana getirme olayına uyartım denir.Endüktör sargıları dışarıdan bir doğru akım kaynağına bağlı olarak çalışan dinamolara denir.

2)Kendinden Uyartımlı Dinamolar
Doğru akım elektrik enerjisini endüktör kutuplarındaki  artık mıknatısiyetten dolayı elde eden mıknatıslarada kendinden uyartımlı dinamolar denir.Kutuplar,dışardan bir doğru akım kaynağıyla beslemeye lüzum yoktur.Çünkü dinamo kutuplarında çok az daimi mıknatıslık vardır.Buna artık mıknatıslık denir.

Kendinden uyartımlı dinamolar ,kutup sargılarının endüviye bağlanış şekline göre üç kısma ayrılır;

--> Seri Dinamolar
--> Şönt Dinamolar
--> Kompunt Dinamolar

*Artık Mıknatısiyet:Doğru akım dinamosunun  daha  önceki çalışmalarından  dolayı,  kutuplarında  çok  az  da  olsa  bir mıknatısiyet  kalır. Buna artık mıknatısiyet denir.

Doğru Akım Jeneratörleri

Dinamo ve Çalışma Prensibi

Almış olduğu dairesel mekanik enerjiyi,doğru akımı elektrik enerjisine çeviren makinelere dinamo veya doğru akım jeneratörü denir.Çalışma prensibi;sabit bir mıktanıs alanı içerisine iletken çerçeve yerleştirilip döndürülecek olursa iletkende alternatif endüksiyon elektromotor kuvveti doğar.İletken çerçevenin uçlarına karşılıklı bakır dilimler(kolektörler) konursa iletken çerçevede meydana gelen endüksiyon akımı bu bakır dilimler vasıtasıyla doğru akıma çevrilir ve fırçalarla (kömürler) dış devreye verilir.

Doğru Akım Dinamolarının Yapılışı

Dinamolar başlıca şu parçalardan meydana gelir;

1)Gövde ve Kapaklar:Endüktörün meydana getirdiği sabit mıknatıs kuvvet hatlarına devre tamamlatan dökme demirden yapılmış bir parçadır.Kapaklar ise endüviye yataklık vazifesi görürler.

2)Endüktör(Kutuplar):Endüvinin üzerinde gerekli elektromotor kuvvetinin endüklenebilmesi için sabit mıktanıs alanını meydana getiren parçaya endüktör denir.

3)Endüvi:Endüktörün meydana getirdiği sabit mıknatıs alanını kesmesi neticesinde üzerindeki sargılarda gerekli elektrik akımını meydana getiren parçaya denir.

4)Kollektör:Endüvi sargılarında meydana gelen alternatif akımı doğru akıma çeviren parçaya denir.

5)Fırçalar(Kömürler,toplaçlar):Kollektördeki doğrultulmuş akımı dış devreye almaya yarayan parçaya fırça yada toplaç denir.